Conclave
En galego, a xuntanza de cardeais que se realiza para escoller papa dise conclave, con acentuación grave e polo tanto sen acento gráfico. O castelán cónclave é unha forma curiosa (quizais buscando a solemnidade das esdrúxulas) do diáfano con clave (con chave) co que se definiu esta reunión cardenalicia.
Conclave –con chave– é unha das cernas da escolla papal. O catolicismo susténtase sobre a independencia total dos cardeais á hora de elixiren papa xa que foron moitas historicamente as presións do poder temporal (reis e Emperador) para pór un outro na cadeira pontificia. En realidade, ese símbolo da casa pechada foi en moitas ocasións unicamente iso, un símbolo. Na meirande parte das eleccións papais, vulnerouse o peche con espías, mensaxes gardadas nas entrañas das comidas que recibían de fóra e incluso un admirable tránsito de pombas mensaxeiras que deixaban o seu recado nas celosías vaticanas.
Conclaves de sona houbo moitos. Pola virulencia do peche, destaca o que escolleu a Xoán XXII o 7 de agosto do 1316. Logo de dous anos de desacordo entre os cardeais, o rei Filipe V de Francia (naquela altura o máis importante reino de Europa) pecha a cal e canto os purpurados en Lyon e ordena que non os alimenten nin lles dean auxilio de ningún tipo até que escollan papa. Di a lenda que algúns cardeais gastaron centos de moedas de ouro en subornos para conseguir comida substanciosa e incluso compañía feminina. Ao final, no límite do esgotamento, decidiron apostar por un cardeal francés, Jacques Duèze, de 67 anos, murcho e suspirante, que pasou toda a xuntanza derreado nun catre, pensando que duraría pouco. Vaia vista! O seu pontificado durou 18 anos e está considerado como un dos grandes xenios das finanzas de todos os tempos. Del foron as reformas que converteron o papado nunha gran compañía transnacional con beneficios todos os anos.
Estes días oiremos moito nos medios “os purpurados” como sinónimo de cardeais. Mais vemos que as súas roupaxes son de cor escarlata. Esta suposta incoherencia non é tal. Na Idade Media, o púrpura definía a cor vermella viva, que os tintureiros conseguían dun molusco chamado púrpura. Co tempo, esa cor encarnada lográbase máis intensa utilizando o quermes. Esa cor chamouse escarlata (provén do árabe iskirlata) e o púrpura pasou a definir esa cor que vai do vermello ao violeta. Para superar a ambivalencia entre dúas cores tan diferentes, fálase de azul púrpura e de vermello púrpura. Unha curiosidade: o león emblema do reino de Galicia e León historicamente pintouse nos brasóns en vermello púrpura (hoxe encarnado vivo) mais como nos manuais aparece “león púrpura en campo de prata” podemos ver o fero animal representado en violeta (azul púrpura) e incluso rosa.
Hoxe en día, podemos dicir que os cardeais visten de vermello, de carmesí ou de escarlata. A alta xerarquía eclesiástica escolleu esa cor porque na Idade Media era a cor do luxo. Era o ton máis difícil de conseguir e polo tanto representaba unha posición social de riqueza.
Non se debe relacionar a cor cárdea (a cor azul-violeta dos hematomas), cuxo nome se tomou da tonalidade das flores do cardo. En galego non debemos empregar cardenal como sinónimo de hematoma. Mellor negrón ou mazadura. Moratón é un vulgarismo castelán, cuxa gramática recomenda moretón.
A palabra cardeal é moi vella no galego, de aí que do latín cardenalis (fundamental) pasase ao erosionado cardeal. En Galiza historicamente tamén houbo cardeais. Así se coñecían os cóengos que formaban parte do cabido nalgunhas catedrais, caso das de Santiago e Ourense.
Dúbidas do galego 
Esta é unha bitácora de autoderrotado anonimato. Por un lado téntase conseguir o anonimato publicando os artigos sen o nome do(s) autor(es), algo contrario ao habitual en WordPress; inclusive vacílase aos lectores poñendo no encabezado “QUEN SON?”, como xogando ás adiviñas. Por outro, este intento é autoderrotado, porque na marxe dereita amósase unha ligazón a “A miña páxina profesional no facebook”, a nome de César Lorenzo Gil. É un pouco o de “Non vou dicir máis tacos, carallo”.
Graciñas, Ignacio, por entrar no blog e comentar. Quedei algo sorprendido co que aquí contas. Autoderrotado anonimato? Onde está ese anonimato. Ese enlace de Quen son que ti defines como vacile aos lectores contén información miña, con nome e apelidos. Deduzo que unha vez explicado aí –e noutros enlaces– quen son, non fará falta dar conta da autoría dos artigos, non si? Espero que voltes moitas veces e volvas comentar canto consideres que está mal feito. Saúdos
Pois nada, equivoqueime e rectifico. Cando lin o artigo, estaba a pensar que era moi inusual que unha bitácora de WordPress non amosara o identificador do autor do artigo; e cando lin a interrogativa cabeceira “QUEN SON?”, non se me pasou pola cabeza que fose unha ligazón. En aquel momento debería deslizar o cursor por acima e observar que frecha transformábase en man, pero non se me ocorreu.
Espero que volvas moitas veces e comentes todo aquilo que che renxa. Grazas
Veña, agora vou facer un comentario máis formal.
Máis que conclave, a dúbida interesante é a palabra púrpura. Cando era neno e leváronme a visitar o catedral de Santiago e o seu museo, observei as roupaxes escarlata e explicáranme que eran de cor púrpura. Pero xa de adulto atopei que chamábase púrpura ao violáceo. ¡Canto anoxo causa que de pronto che cambien un nome! Por iso hai que agradecer artigos como este que boten claridade no asunto, e que se saiba que a púrpura non é unha soa cor senón varias, as que podíanse conseguir co tinte púrpura da antigüidade. ¡Vaia burrada a que fixeron co emblema do reino de Galicia e León!
A min pasábame o mesmo até que descubrín o porqué do asunto. Apertas