Oler
O galego é un idioma que se fala nun determinado contexto social e iso acaba por marcar a súa evolución e o seu rexistro habitual. Na miña casa, cando miña nai (galegofalante total) menta os bacoriños diante de xente de fóra xamais pronuncia porco. Son cerdos. Coma se o termo castelán liberase o animal do seu estigma fedorento que a palabra porco ten cando se converte en adxectivo.
Unha lingua de labregos, de ignorantes, como di miña avoa, que chega a negar que o que ela fale sexa galego “porque o da televisión o fala xente estudada e o que nós aquí falamos é outra cousa, unha trapallada que non é nada”. Unha lingua con estigma, coma o porco, de fedorenta. Non en van, adóitase dicir de alguén que se afastou do seu galego materno como lingua habitual pero que mantén vocabulario e fonética autóctonas que “aínda leva as pallas do esterco apegadas aos zapatos”. Noutras versións, o que leva apegado o suposto desleigado é unha bosta. Os símbolos teñen a súa importancia.
O tópico rural, malia os cantos bucólicos e as referencias ao locus amoenus, vén ser un compendio de traballo duro e mal pago, atraso tecnolóxico e intelectual e cheiro, moi mal cheiro. E xusto diso quero falar hoxe.
O verbo oler funciona entre os galegofalantes como recurso para escapar da connotación negativa da palabra cheirar. Aínda que o dicionario da RAG indica que cheirar é: “Aplicar o sentido do olfacto a algo ou impresionar o sentido do olfacto, para moitos galegos é sinónimo de feder (despedir mal olor). Proben a dicir en voz alta nun lugar concorrido: “Como cheira!”. Aínda que poñan cara de querubín, moita xente pensará que estás delatando un peido bastardo ou unha axila falta de auga e xabrón.
Mais o verbo oler é castelanismo. Se non queremos empregar cheirar debemos cinxirnos á forma ulir. O substantivo si é olor así coma todos os seus derivados: olorosa, por exemplo. De ulir tamén temos uliscar (ulir algo con repetidas e rápidas inspiracións) e ulido (sinónimo de olor).
Debemos ter en conta como flexionarmos o verbo ulir, xa que varía durante o presente de indicativo: Eu ulo, ti oles, el/ela ole, nós ulimos, vós ulides, eles olen.
Cheirar, insistimos, non ten por que conter unha connotación de mal olor e incluso en determinados contextos ten a connotación contraria. Cheiroso, por exemplo, pode ter unha carga positiva: “Que cheirosas as lavandas do xardín!”.
Dúbidas do galego 
Nunca oíra o uso de “oler” en galego, sempre “ulir”, paréceme curioso.
Coido que coa nosa lingua temos que ter en conta que o feito de convivir con outra sempre lle ha afectar e haberá trasvases cara a un lado e cara ao outro (neste caso, dígoo polo significado de “cheirar”). É unha situación que atopo moi interesante, persoalmente, a verdade.
Gústanme moito (malia a tristeza de que existan) as reflexións que abren o “post”.
Levo moito pasando por aquí, pero foron eses tres parágrafos os que me obrigaron a comentar.
Noraboa polo blog.
Graciñas por seguir o ‘Dúbidas…’ e por comentar. Espero que non sexa a última vez. Unha aperta
A verdade é que se dicimos ¡que ben cheira! xa non soa tan mal pero a min unha palabra que me parece preciosa é arrecender e esa non dá lugar a confusións.
Graciñas polo comentario.
Ola!
Parabéns polo teu caderno.
É a primeira vez que o topo e xa tou subscrito.
Con respecto a cheirar, nas Rías Baixas sempre cheiran, nunca ulen. Aquí non ten connotación negativa. Ou, mellor dito, todas as connotacións son posibles.
E de paso, dicir que por aquí miran (e non ven) e escuitan (que non oen).
Curiosidades.
Aburiño!
Graciñas por comentar e polos cariños, Óscar. Mirar como sinónimo de ver é un dos grandes trazos dos que somos do sudoeste 🙂
No sur de Ourense (polo menos) non temos na nosa fala o verbo ulir, pero si o cheirar para todo; para ben, e para mal.
Porque cando entro na cociña da casa dos meus pais, sempre cheira de marabilla, e cando a miña moza utiliza o meu perfume (é dela, pero para min é coma se fose meu) favorito, cheira de marabilla.
Un pracer seguir lendo os teus artigos por aquí, César!
Graciñas, amigo. Aperta