Fastidio

En galego non existen nin fastidio nin fastidiar(se). As formas propias para este substantivo e verbo serían fastío e enfastiar(se).

Fastidio é unha palabra comodín en castelán. O verbo fastidiar de feito úsase como forma eufemística para joder. Mentres que tradicionalmente viña significar aburrimento (igual que a forma patrimonial castelá hastío), hoxe en día úsase en calquera contexto no que sexa preciso substituír un verbo que se considera vulgar: hay que fastidiarse, pues te fastidias, fastídiate…

En galego non podemos calcar este modelo xa que na nosa lingua existen outras formas substitutivas de foder, por exemplo amolar. Non é que enfastiar ou fastío non poidan utilizarse nestes contextos senón que é conveniente non abusar para non convertermos estas formas nun simple comodín. “Me fastidió el lunes aquella llamada”. “Amoloume o luns aquela chamada”.

Fastío é, en orixe, un substantivo relativo ao aburrimento ou ao cansazo. “Oír aquel profesor non sei se é un fastío ou un suplicio”.

Tamén podemos usalo para definir a repugnancia por unha comida. “É superior a min, danme fastío todos os mollos verdes”.

O verbo enfastiar debémolo utilizar neses contextos concretos. “Os nenos enfastíanme. Só os dou aturado uns poucos minutos”. “Como non ía enfastiarme a comida ver como recollía do chan o bisté e o seguía comendo tan tranquilo no prato?”.

Como traducirmos esas frases feitas do castelán? O idóneo é respectar a forma foder e lembrar que moitas son traducións do castelán. A famosa: hai que foderse é en realidade unha forma que substituíu o tradicional “Fódase!”.

Para “no te fastidia” debemos centrar o significado: é unha enfatización para facer notar a nosa desgana ou desagrado por algunha cousa. Amais do “non te amola”, existen outros xeitos no galego: non me fodas, érache boa, home vai… Seguro que na vosa casa ou na vosa comarca sentistes falar moitas veces de frases feitas perfectas nestes contextos.

Fastidiar

O verbo fastidiar é desas formas que a Real Academia permite en galego mais desaconsella. A súa admisión no dicionario de referencia débese a que é un cultismo (do latín fastidium, que en galego deu fastío e en castelán hastío), ao igual ca o adxectivo fastidio. Ao mesmo tempo, recomenda substituílo por enfastiar, forma máis galega (tamén presente en portugués) para o significado de causar enfado, cansazo ou aburrimento, tres substantivos sinónimos de fastío, segundo as circunstancias.

Enfastiar é, na fala viva, un verbo morto. Apenas se usa na lingua culta e practicamente está fóra dos escasos medios de comunicación que se expresan en galego. O uso estándar preferiu amolar para este significado e considero este verbo, xunto con aborrecer, formas máis “independentes” ca o enfastiar, tan apegado ao castelán fastidiar.

Segundo o contexto, pódese usar anoxar, cansar, incomodar ou importunar. “Deja de fastidiar con la pelotita”. “Deixa de importunar (ou incomodar) coa pelotiña”.

Tiña eu un profesor de Ciencias, que se chamaba Gustavo e era de Lalín, que sempre dicía que “fastidiar estaba bien pero joder estaba mejor”. O galego permite, sempre no uso coloquial, utilizar a forma foder co significado de causar dano ou fastío. En realidade, agás na expresión fódase –interxección para expresar admiración, sorpresa, indignación…–, o seu uso en galego está moi abandonado. Até o meu avó Baltasar, que de estar vivo, tería 97 anos, dicía acotío: “Seica me ghodes ou pides para as almas”, maneira que na Maraña inventaron para escorrentar a quen se quere burlar de ti ou facerche perder o tempo. Meu irmán tivo épocas de dicir moito aquilo outro de “Home, non me ghodas”. En calquera caso, foder e foderse son sinónimos xenuínos e reivindicables de enfastiar e enfastiarse.