Hostia, a estadea!

Nalgúns lugares de Galicia, á Santa Compaña chamóuselle estadea ou estantiga. De feito, o nome da Compaña é moi recente e naceu dun intento da Igrexa de controlar baixo a súa doutrina unha crenza que –nisto coinciden todos os estudosos– provén da máis remota prehistoria. Converter algo en santo foi un método eficaz para o Vaticano de apropiarse dun anaco da cultura relixiosa precristiá autóctona.

Presente en moitos contos de pantasmas, a estantiga é unha procesión de ánimas que sucan os camiños e congostras nunha peregrinaxe que nalgúns mitos ten final nos portos francos cara ao alén (Fisterra, Cabo do Mundo-Santo André de Teixido, en Galicia). Noutros anda sen rumbo polos milleiros de lugares do país unindo á súa fileira os descoidados noitébregos que esquezan pecharse nun círculo labrado en terra.

A orixe das palabras estantiga e estadea non encontra unanimidade entre os investigadores. Na Idade Media os documentos falan de osten antiga. O nome podería provir ben do latín hostis antiqua, que significaría exército antigo ou de hostis antiquus, que significa inimigo antigo e que é a maneira elegante de lle chamar ao diaño (hostis antiquus generis humani (inimigo antigo do xénero humano). Dese hostis do latín temos hoxe en día hostil e a interxección hostia! –ou hostiá!– que se asimilou ao nome da peza de pan consagrado mais que na orixe viña buscar a blasfemia chamando en voz alta por Satanás, na liña anticristiá de todos os pecados que saen da nosa boca: “Me cago en Dios, a Puta Virgen…” (todos pronunciados en castelán, que tamén niso é o idioma da relixión.

A hipótese de que procede do termo hoste (exército) colle forza ao imaxinarmos a compaña coma unha tropa pantasmal que percorre a terra desde a primeira noite. Os nosos devanceiros coidaban que a morte era un primeiro paso que non acababa no sartego. De aí que as tumbas prehistóricas se construísen con fendas suficientes para permitirlles aos defuntos partiren cara á súa derradeira morada nunha longa fervenza de pantasmas. O de que á fronte da hoste ía un defunto coa cruz xa é engadido moderno do catolicismo, que sempre intentou impor a cruz ao círculo, gran símbolo relixioso atlántico. O máis ambicioso neste sentido foi san Patricio, padroeiro de Irlanda, que xunguiu os dous emblemas na denominada cruz céltica.

Pensarmos en estantiga ou estadea como sinónimo de diaño ten a súa lóxica se pensamos en que un dos significados da palabra é aparición fantasmal e, por extensión, persoa alta, seca e pálida. Aí si que a descrición encaixa con determinada imaxe diabólica, a procedente da asimilación co deus grego Hades, ser subterráneo (polo tanto pálido por falta de sol e fúnebre, xa que vive “enterrado”) e austero (de aí o de enxoito e espigado). Esa é, por certo, a inspiración do mito do vampiro. Non ten acaso o Edward Cullen do cinema (Robert Pattinson) cara de estadea?