Cómete o mar

A Xunta de Galicia, des que está nas mans do equipo de Alberte Núñez Feixoo, descoidou a calidade do galego que usa na súa comunicación até límites inadmisibles. Non hai que esquecer que un dos mandatos estatutarios que o executivo ten obriga de cumprir é coidar e protexer o patrimonio cultural da nación galega, cuxo principal activo é a lingua propia. Usala con desleixo e sen respecto vai máis alá dun erro puntual, é a mostra fidedigna de que aos dirixentes políticos lles dá o mesmo ese patrimonio. O conto vai máis alá: desprezando a calidade do idioma búscase empequenecelo, levalo de novo ao ámbito privado, informal, onde a ortografía non importa.

O lema da Consellaría do Mar seguramente está pensado por algunha axencia de fóra ou cun equipo creativo analfabeto en galego (espremeron o enxeño, o de Cómete o mar é auténtica xenialidade conceptual!). Aínda que é unha mágoa que o diñeiro público alimente iniciativas empresariais que lle dan o cu, literalmente, á sociedade para a que traballen, iso é o de menos neste caso.

Non hai en todo San Caetano unha soa persoa que vise os lemas publicitarios públicos? Non hai ninguén con coñecementos abondos para decatarse de que aqueloutro “(leite) Galega 100%” é puro castrapo? As burradas propias de analfabetos non só atinxen as grandes campañas do gabinete Feixoo, practicamente en cada acto de comunicación da Xunta hai erros ortográficos e gramaticais graves, coma se escribir en galego fose algo sen necesidade de profesionalización. O galego é un idioma respectable, cunha norma consensuada e unhas regras ao alcance de calquera que fora escolarizado nos últimos 30 anos. Non hai escusa ningunha que xustifique a ignorancia que mostran traballadores e políticos día tras día.

E agora quero explicar por que cómete o mar é castrapo. Na nosa lingua, esa frase só podería entenderse se o mar tivese función de suxeito e cómete fose terceira persoa do presente de indicativo do verbo comer máis o pronome te con función de obxecto ou complemento directo.

O de engadirlle o pronome reflexivo a un imperativo é castelán puro. É o que se chama en gramática reflexivo de interese ou dativo ético e no noso idioma non existe. O castelán úsao en moitas ocasións (Se bebió una botella él solo; Te mereces un castigo; Te pusiste el jersey al revés). En galego non o usamos por considerar o pronome inútil (Bebeu unha botella el só; Mereces un castigo: Puxeches o xersei do revés

Na nosa lingua o reflexivo gárdase –simplificando– para aquelas accións que teñen por obxecto o propio suxeito: Emporqueime no xardín; mancouse; agóchate.

O til diacrítico

O outro día preguntáronme se o til diacrítico se colocou ao chou polos normativistas do galego. Para aclarar o termo, ese til é o que levan as palabras que, seguindo a regra xeral da acentuación, non deberían ter til, para que non haxa confusión con outras palabras que se escriben igual. Estas palabras de escrita idéntica adoitan ter unha pronuncia distinta. A vogal tónica nuns casos é aberta e noutros pechada. O til adóitase poñer na palabra cuxa vogal tónica é aberta. Así ocorre nos casos de póla (da árbore) e pola (por+a ou galiña); fóra (adverbio) e fora (verbo), pega (paxaro) e péga (pexa ou do verbo pegar) ou vén (presente do verbo vir) e ven (presente de ver e imperativo de vir).