Palomita

En galego, a palabra castelá paloma debemos substituíla por pomba, cando nos refiramos á ave. Paloma é unha palabra con moitos significados en castelán, especialmente na lingua vulgar. Sería un erro traducir en todos os casos a paloma castelá pola pomba galega. Nalgúns casos, como hueso palomo, a tradución ao noso idioma sería cóccix ou óso cóccix. Nos casos de significados especializados (en fontanaría, medicina…) debemos acudir á palabra culta xa que na meirande parte dos casos, esas definicións son populares e cambian dun lugar a outro.

A cría da pomba non se di pichón en galego (este é un italianismo no castelán, seguramente porque de alá trouxeron o costume de comer os polos de pombo). Porque o pichón é unicamente o pito de pombo caseiro, é dicir, aquel que se criaba para comer. A pomba era un animal moi consumido en Galicia, de aí que en case todos os pazos haxa pombais. Para definir tanto o fillote da pomba coma o prato confeccionado con esta ave debemos empregar pombiño ou pombo. “Fai un guiso de pombo (ou pombiño) que é unha delicia”.

Pichón tamén se usa para referirse a alguén cariñosamente. Nese caso utilizaremos calquera dos substantivos afectivos do idioma. Rula ou rola, amais de definir a ave (por certo moi semellante á pomba) tamén serve para este contexto: “Ruliña, dáme un bico, ho”.

No castelán as palomitas definen o gran de millo tostado e rebentado que se consome con sal ou azucre.  O galego estándar aconsella usar floco de millo. “Cómprame uns flocos de millo e unha auga”. O problema é que floco é unha palabra da que o galego estándar abusa na tradución de produtos “novos” na nosa alimentación. Porque, sen saír do exemplo, que lle compramos? Porque flocos de millo tamén son os cereais para o almorzo, a non ser que sexan feitos de trigo, que entón si que son flocos de trigo ou flocos a secas. Demasiados flocos tendo en conta que un floco tamén é o conxunto de fíos que se desprenden dun tecido e a porción de cabelo que cae sobre a testa (a perrera).

De aí que tendo en conta que o millo rebentado é un invento moderno e non hai necesidade de confundir os falantes con polisemias pouco xustificadas, o mellor é acudirmos ao portugués. Alí, o popcorn inglés chámase pipoca, unha bonita palabra de orixe tupí (a cultura indíxena do Brasil, entre outros países actuais). “Non che compro pipoca que fas moito barullo ao comela e non dou visto a película”. Floco queda para definir o cereal que comemos mollado en leite.

No fútbol en España, unha palomita é unha parada realizada cos pés no aire e o corpo completamente estirado. En galego non existe un termo concreto para ese movemento (en inglés chámanlle diving save). Debemos usar estirada ou inventar algún outro nome. Non é tan estraño isto último, tendo en conta que a palomita en Chile, por exemplo, define un remate de cabeza en prancha, coas pernas no aire.

O fútbol leva só 120 anos entre nós. Podemos actualizar o seu campo semántico. Se non, outros farano por nós.