A RAG incorpora vocabulario informático

O Dicionario da Real Academia Galega (DRAG) nunca se caracterizou pola súa capacidade de adaptación aos novos usos lingüísticos. Teño falado en varias ocasións da necesidade de rapidez para impedir que os neoloxismos nos cheguen por vía castelá, sen adaptar, sen posibilidade de reconducilos a través do noso léxico tradicional, moito máis versátil do que ás veces se cre.

Esta tendencia do DRAG pode ser que estea a cambiar, segundo vemos nas últimas actualizacións publicadas na súa versión dixital. Nos últimos tempos incorporáronse ao galego estándar termos da informática que levaban xa décadas no vocabulario da rúa: navegador, tarxeta gráfica, ofimática, descarga de memoria, caché, cable de conexión, ADSL, acceso remoto…

Noutros casos, adaptouse o galego parte do vocabulario das novas tecnoloxías para evitar xustamente que sexa o castelán quen monopolice eses usos: largura de banda mellor que ancho de banda; fila de impresión mellor ca cola de impresión…

Tamén a RAG optou por lexitimar formas novísimas da linguaxe das redes sociais, caso do verbo rechouchiar coa definición de compartir un chío alleo en Twitter. De feito, o verbo rechouchiar non existía até agora no galego estándar, só dispuñamos de rechouchío: chío continuado dos paxaros.

Cando se traduciu o Twitter ao galego houbera certa polémica entre os defensores das formas polas que optaran no Brasil: tuitar, retuitar (na liña de telefonar, por exemplo) ou a forma chiar, rechouchiar ou rechiar. A RAG sanciona coa súa aprobación a segunda liña. Neste caso, é evidente que entre os galegofalantes que usan esa rede social triunfou máis a liña de chío/rechouchío.

Tamén ultimamente a RAG aclarou a súa postura sobre a dúbida de Internet/internet. No ‘Dúbidas…’ xa falamos do tema, a propósito de certas eivas do DRAG, xustamente. Agora, a autoridade lingüística recomenda que se use con maiúscula inicial e sen artigo: “A xente xa só le a prensa en Internet”. Sigo a pensar o mesmo que cando escribín aquel artigo: seguirei a desoír a recomendación académica e articulala en feminino en con minúsculas.

Por certo, a pesar das moitas incorporacións das últimas datas, a RAG esqueceuse de ampliar o significado de arroba. Visto o cambio, seguro que de aquí a pouco o amañan.

Morgadío

Este verán comprobei con desagrado que moitas palabras galegas de uso habitual en Cequeliños, A Maraña, Xinzo, Vigo, Ourense, Santiago, Castelaus ou Lobás (o mapa do territorio xeográfico que agora ou no pasado tripei) non aparecen no dicionario da Academia. É dicir, son termos desterrados da lingua estándar, colocados en risco de extinción xunto con outros milleiros por unha decisión de economizar espazo.

Que o léxico de determinadas zonas se perda porque a Academia considera estas palabras dialectalismos paréceme un luxo que non nos podemos permitir. Non hai escusas nun momento no que os dicionarios escaparon dos límites do papel e no formato electrónico poden agrandarse e agrandarse sen ningún problema loxístico.

As palabras merecen gravarse na inmortalidade dos dicionarios para non desapareceren. É un patrimonio noso, un mosaico de formas que foron útiles, que serviron para comunicar, para contar, para definir. Quen pode decidir que non son estándares? Por que si o son outras que eran tamén locais ou incluso pouco apreciadas até que a literatura ou o xornalismo lles deu unha coiraza?

Como este lugar non é para queixarse senón para propor solucións prácticas en caso de dúbida, de cando en vez irei colocando palabras que usa a miña xente próxima e que non veñen nos dicionarios. Outras veces rescatarei termos que están na toponimia, que están no portugués e noutros dicionarios que van máis alá da lingua estándar. Eis o que fago hoxe con morgadío.

En Albeos, concello de Crecente, a dous pasos de Cequeliños, hai unha adega de viño da DO Rías Baixas que se chama O Morgadío. O nome tomouno dunha leira con viñas de igual nome. Segundo o Dicionario Estraviz, un morgadío é o conxunto de bens que recibe o morgado, é dicir, o herdeiro único dos bens dunha familia.

O sistema de morgadío implantouse a finais da Idade Media para garantir que o patrimonio en terras dos fidalgos non se perdese na repartición entre os herdeiros. Na zona de Crecente hai moitas casas fidalgas que de seguro tiveron morgados. Este terreo que agora lle dá nome a unha adega seguramente era a parte máis prezada do patrimonio territorial dunha destas familias.