Pasarrúa
Pasarrúa é un calco do castelán pasacalle. Alertados pola presenza desa calle inequivocamente castelá hai quen decide “galeguizar” a palabra traducindo ese termo por rúa. En realidade, esta forma é unha castrapada que debemos evitar.
O dicionario da Academia Galega recomenda adoptar o castelanismo pasacalle coa seguinte definición: “Marcha popular de ritmo moi vivo tocada nas rúas por unha banda ou charanga”. Deben considerar os académicos que ese ritmo é relativamente moderno nas nosas celebracións de rúa e polo tanto cómpre adoptar unha palabra estranxeira para definir tal práctica. Mais a pouco que investiguemos decatarémonos de que Galicia non era precisamente un lugar silencioso e inimigo das festas. Hai varias delas moi ben documentadas desde a Idade Media, celebracións urbanas nas que se cantaba e se bailaba. As rúas sempre foron escenario de música e alegría.
E turrando da palabra rúa chegamos á ruada. E lemos a definición do propio dicionario da RAG: “1. Reunión de xente, polo xeral pola noite, para divertirse con cántigas, bailes etc. 2. Percorrido que fan os mozos polas rúas bailando e botando serenatas”. Tamén aparece a palabra no Estraviz; velaquí unha das acepcións: “Diversión de xente que se reúne na rúa para cantar, bailar, etc.”
Se recorremos aos dicionarios históricos, vemos que a forma pasacalle non aparece en ningún deles. Pola contra, ruada co significado de festa, si, practicamente en todos os volumes publicados nos séculos XIX e XX. Coma case sempre, o Eladio é o máis “enciclopédico”. Amais de referir unha posible orixe prehistórica da ruada, reproduce unhas estrofas dunha sonata popular e subliña, como foi costume noutros lexicógrafos, o carácter aldeán da ruada.
Podemos concluír que nas acepcións de pasacalle e ruada coinciden o ambiente de festa, a presenza de música e o ritmo alegre que invita ao baile. Cal é a diferenza? Principalmente a presenza dunha banda ou charanga, que non se fai precisa na ruada mais si no pasacalle. É que as charangas ou bandas non participan do clima espontáneo de festa? Non son a meirande parte das veces grupos non profesionais conformados por veciños?
Entón, por que non estender un tantiño namais o campo léxico da ruada e evitarmos así ter que empregar un castelanismo? Coido que a palabra ruada, claramente galega e amplamente implantada na fala viva e literaria debería utilizarse en todos os contextos e deixarmos a un lado o castelanismo pasacalle.
Dúbidas do galego 
Moi interesante o blog. Como dúbida persoal, en cuestións de desenvolvemento, ¿habería que poñer sostible ou sustentable?
Ola, Agustín. Grazas por comentar. Podemos utilizar ambos adxectivos nese contexto.
E pasacorredoiras? Hai moitas pezas de música tradicional que empregan esa denominación. E até onde eu sei, cun ritmo propio (similar a unha polca).
Pasacalle non virá do italiano pasacaglia?
Passacaglia digo, con dous S
Ola. Non cho podo dicir. Tamén podería ser ao revés, que o italiano adaptase o castelanismo. Saúdos e grazas por comentar e seguir o blog.
Semella que o castelán o exportou ó italiano, e de aí o collésemos nós, o que xustificaría, non como castelanismo, se non como italianismo musical.
Se ben é certo que cómpre recoñecer que ben puido dar pasacalla, e non pasacalle.
Hai moita xente no mundo da música tradicional que emprega o termo “alborada” como sinónimo de pasacalle. Quizais teña máis sentido falando de gaita e de música tradicional, porque as alboradas interpretábanse polas rúas da aldea ou da vila na mañá das festas, precisamente, e ademais así resérvase o termo “ruada” como sinónimo de foliada, polavila ou serán, que é como se emprega normalmente. Que che parece empregar “alborada” en vez de “ruada” para evitar o castelanismo?
Bo día, Daniel: Os meus coñecementos sobre música non son abondos para valorar a pertinencia de alborada sobre ruada. Tal e como ti o explicas poderían usarse as dúas segundo a hora do pasacalle. Moitas grazas por comentar.