Austericidio

Hoxe, nunha tertulia de radio, escoiteille a José Antonio Zarzalejos empregar a palabra austericidio. O ex director do ABC é unha persoa culta, que usa o castelán con propiedade e case nunca se deixa arrastrar polos tópicos erróneos que pragan a maior parte das tertulias. Cando lle sentín a el este neoloxismo, pensei que quizais quedou para ficar.

E aínda que me refiro ao castelán, é obvio que a palabra austericidio tamén se integrou na lingua galega, especialmente na boca dalgúns políticos. A líder de Izquierda Unida en Galicia, Iolanda Díaz, non a quita da boca. Habería que repasar as actas do parlamento para ver se nalgunha das súas intervencións prescindiu deste termo.

Austericidio é un neoloxismo ilóxico. O seu significado vén ser “réxime tan dominado polas políticas de austeridade que estas desembocan en morte para os menos favorecidos”. Mais a súa estrutura non nos indica iso, senón todo o contrario. Un austericidio debería definir algunha política ou teoría social que conducise á eliminación da austeridade ou dos austeros. E é así porque o sufixo grego -cidio indica a morte da raíz que a precede: homicidio significa morte de home; feminicidio, morte de mulleres; xenocidio, morte dunha etnia ou un colectivo de persoas unidos por razóns culturais, ideolóxicas ou territoriais.

Considero que a palabra austericidio é un invento ben exemplificador da torpeza dialectal da esquerda na actualidade. Ao primeiro a quen lla escoitei foi ao deputado de Izquierda Unida Gaspar Llamazares, médico de profesión, que debeu esquecer as regras básicas de construción de neoloxismos tan habituais na súa disciplina para empezar a difundir unha definición errónea para condenar unha ideoloxía empregando a linguaxe do adversario.

Porque o termo austeridade non ten un nesgo político negativo: “Que se caracteriza pola súa gravidade e severidade moral, que non permite para si mesmo ningún pracer ou cousa superflua”, ten como principal definición de austero o dicionario da RAG: gravidade e severidade moral, afastado do pracer e do superfluo. Unha persoa austera non é a máis indicada compañía para unha festa no Algarve, mais alguén pensa que son factores que restan votos? 

A comunicación desde a esquerda ten unha eiva complicadísima: o panorama de medios de comunicación dominantes están ao servizo da dereita. Mais aínda así precisan espremer o cerebro para procurar orixinalidade e rachar a arañeira de mentiras. Porque a famosa austeridade non é tal cando se trata de rescatar bancos ou empresas de autoestradas con miles de millóns de euros. Non é a austeridade a que nos mata, é xustamente o malgasto e a orientación ideolóxica a prol das grandes fortunas o que crea a sensación de empobrecemento xeneralizado.

Austericidio quizais permaneza entre nós unha tempada, igual ca os selfies, o gintonic ou os runners. E se goza de boa saúde é porque ao discurso dominante lle interesa que a pelota estea no campo da austeridade, non no de conceptos como saqueo, empobrecemento, abuso de poder ou parasitismo rendista.

Copago

Se na ciencia a influencia da ideoloxía é absoluta e os avances nas diferentes disciplinas foron moldeándose a mercé dos poderes políticos, nas humanidades, esta influencia é cosubstancial ao seu propio desenvolvemento. Como temos comentado, na lingua a ideoloxía xoga unha longa e dura batalla no campo semántico.

A palabra castelá copago é un neoloxismo nesa lingua. A RAE aínda non a admite a pesar de que nos últimos anos se estendeu na fala de políticos e xornalistas e de aí, ás conversas do común da xente. No galego, coma con calquera neoloxismo castelán, introduciuse sen reacción das autoridades lingüísticas propias, inermes, sen apoio en medios de comunicación na nosa lingua, cada vez máis escasos e menos influentes. Chama a atención que nunha recente mobilización de organizacións nacionalistas se usase o castelanismo copago no propio lema.

En galego debemos traducir copago por copagamento, palabra xa existente en portugués desde hai varias décadas, co sentido de pagamento feito conxuntamente con outro ou outros. Así podemos aplicalo a calquera gasto compartido. Mais o copagamento que arestora está de moda é o sanitario. As reformas políticas que obrigan os cidadáns a asumir parte do custo de servizos e medicamentos foron definidas polo propio poder político como copago.

Non deixa de ser unha lectura ideolóxica. Quen comparte o pagamento? O cidadán e o goberno? Non. O cidadán paga eses servizos por adiantado, a través de impostos, cotas da Seguridade social e taxas específicas, como a que grava o consumo de combustible con ese único fin. Así que non é incorrecto definir ese copagamento como repagamento, tal e como propoñen algúns políticos de esquerda, xa que en realidade, no caso da sanidade, pagámola dúas veces.

A crise económica do 2008 é profunda, tanto que condiciona elementos como a lingua que se emprega para definir o que sucede. Son tempos de eufemismos e palabras ambiguas, cando non completamente inexactas. Desaceleración, flexibilidade, axustes, mobilidade exterior, austericidio, consolidación fiscal. As palabras non son inocentes. O primeiro paso para conseguir impoñer unha ideoloxía é impoñer a lingua coa que definimos o que nos pasa. Teñamos en conta isto cando escollemos como expresarnos.

Emendas á asemblea

Non, non vou falar de política neste post. Aquí só falamos de política lingüística, no peor (ou mellor dos casos). E de lingüística política, como é o caso.

Durante a Asemblea do BNG de Amio (Santiago), que tivo lugar o 28 e o 29 de xaneiro do 2011, moita xente escribiu en blogs, twitter e demais redes sociais sobre os debates, as propostas, o ambiente. Decateime de que aínda non quedou claro como se din en galego determinados termos políticos. En galego dicimos asemblea, non asamblea nin asembleia (forma semellante ao portugués assembleia pero cun tritongo alleo á nosa fala). Dicimos emenda, non enmenda. Tamén o verbo é emendar.

De debate provén o verbo debater e non debatir, castelanismo moi estendido pero evitable en todas as formas da conxugación. Dicimos reitor ou reitora en troques de rector/rectora. Aceitar é un lusismo. A maneira propia na lingua estándar é aceptar.