Os días da semana

En galego, en materia lingüística, somos tan ricos e diversos que, para algúns ámbitos, non é que teñamos varias formas senón que temos varios sistemas semánticos. Iso é o que ocorre cos días da semana.

Desde hai uns anos houbo un proceso de recuperación (máis culto ca popular) das denominacións eclesiásticas dos días da semana: domingo, segunda feira, terza (ou terceira) feira, corta (ou cuarta) feira, quinta feira, sexta feira e sábado. Considérase que este sistema foi instituído no século VI polo eminente Martiño de Dumio, o denominado apóstolo suevo, bispo, abade e primeiro gran “reeducador” cultural xa que unha das súas teimas foi afastar a comunidade galaica dos seus ancestrais costumes e “corrixilos” cara a costumes cristiáns, tal e como se pode comprobar na súa famosa obra De Correctione Rusticorum. É dicir, ese sistema numeral de feiras quería substituír a tradición de vincular cada día da semana a cultos sincréticos que durante o dominio imperial se foron relacionando con deuses e deusas do panteón romano.

Durante séculos, con todo, ambos sistemas conviviron. Foi durante a Idade Moderna primeiro, coa castelanización da Igrexa e no século XIX, coa xeneralización do ensino básico (en castelán) que o sistema de Dumio foi perdendo forza até quedar practicamente extinguido na fala viva na segunda metade do século XX. A pervivencia en Portugal e o movemento de recuperación de costumes lingüísticos moi degradados que caracteriza parte do galeguismo cultural favoreceu que nalgúns ámbitos se volva falar de feiras. Só o tempo nos poderá indicar se ese proceso consegue cristalizar novamente na fala. De momento, o dominio da nomenclatura precristiá é total.

Mais hai un problema. Como dixemos, a Igrexa foi axente castelanizador desde o século XVI e logrou danar, case de morte, a expresión xenuinamente galega naqueles espazos que dominaba, tal foi a organización temporal da vida ordinaria. De aí que as formas galegas luns, mércores, xoves e venres desapareceran do vocabulario persoal de moitos galegofalantes. A normalización do idioma conseguiu facer revivir formas como xoves, que levaban defuntas na boca de moitos falantes durante séculos.

A relación entre os días da semana e as advocacións mitolóxicas dáse en moitos idiomas e vincula incluso linguas de diferentes sistemas, tal como o galego e o inglés, por exemplo.

En inglés, tal e como nos conta o antropólogo Joseph Campbell, os días da semana teñen as mesmas atribucións que na cultura latina, mais mudando os nomes romanos polos xermánicos.

Sunday é o día do sol (sun). Monday é o Día da Lúa (moon). Tuesday relaciónase con Tiwes. Wednesday, con Wotan; Thursday con Thor e Friday coa deusa Frigg. Saturday con Saturno (este si pertencente á mitoloxía romana).

En galego, dos sete días iniciais, dous perderon a súa denominación pagá para acoller nomes das relixións monoteístas. Sábado provén do hebreo sabbat (descanso) e domingo do latín (xa convertido no idioma do cristianismo: dies dominicus). Os cinco restantes, non obstante, conservaron a súa raigame precristiá: Luns (de lúa). Martes (de Marte, deus da guerra). Mércores (de Mercurio, deus do comercio). Xoves (de Xúpiter, páter da casa Olímpica). E venres (de Venus, deusa da beleza).

Seguindo a Campbell, a tradición de dividir a semana en sete días pérdese no tempo dos cultos helenísticos cando se consideraba que a serpe (como figura mitolóxica primordial) forma sete aneis da temporalidade, identificados coas sete esferas celestiais. Cada unha destas esferas correspóndese cun día da semana. E xa vemos que nin o empeño de Martiño de Dumio conseguiu crebar ese xeito de organizar o noso tempo. Sete feiras nas que unicamente o domingo (primeiro día da semana, tanto na tradición anglosaxoa coma na lusófona) se librou da opción numeral.

Persoalmente non gusto demasiado do modelo de feiras. Recórdame ao costume estadounidense de poñerlles números como nome ás rúas. Costume este que importamos nalgúns Concellos, onde tamén optaron por ir chamándolles ás rúas Unha, Dúas, Tres… E ben sei que a cifra oculta un misterio (sempre) mais é menos hermético (Hermes é Mercurio, un deus cuxas atribucións e influencias van máis alá do comercio) e máis proclive a deixar vagar a imaxinación recordar que cada día convoca na nosa vida o remuíño dun deus derrotado. Ou non? Mirade se non que a Igrexa se preocupou de que a vixilia (o día do sacrificio, da renuncia, da autorrepresión dos instintos) se fixese en venres, seguramente para combater a influencia venérea (luxuriosa, sexual) da antiquísima e poderosa Nai Cósmica contra a que combateu durante idades e idades o patriarcado.

Almorzar, xantar, cear

Comer, alén de ser unha necesidade básica das persoas, é un dos elementos máis complexos dunha cultura. Inflúe en moitos ámbitos e a lingua non podía ser menos. Ao contrario, o acto de alimentarnos ten unha relación íntima coa fala. Será porque ambas cousas comparten a boca.

En Galicia temos unha cultura culinaria única e riquísima grazas á diversidade da nosa natureza e ao pouso de moitos séculos de aprendizaxe, mestura e investigación popular ao redor dos alimentos e dos seus procesamentos. Neste blog acotío falamos de comer pero hoxe unicamente quero centrarme nos horarios de cada unha das cerimonias da paparota.

Hoxe é habitual comer tres veces ao día. Unha pola mañá, o almorzo, palabra que desaparece substituída polo castelanismo desaiuno ou desaúno, outra nas horas centrais do día, entre as 13h e as 15h segundo a clase social, a ocupación ou a zona xeográfica, denominada xantar (viva na fala) e outra á noitiña, entre as 20h e as 23h, que coñecemos por cea, aínda que en moitos casos se use o castelanismo cena.

Este moderno sistema non sempre foi así e no rastro da nosa cultura encontramos outro xeito de comer día a día.

Hoxe, dicía, xántase entre as 13h e as 15h mais isto é un costume relativamente recente. A hora habitual de xantar era o mediodía. De aí que aínda se diga a comida das doce. “Non sei que facer mañá para as doce. Macarróns non que levamos toda a semana comendo pasta”.

Tamén mudou moito o xeito de administrar a comida pola mañá. Na Galicia tradicional a xente erguíase moi cedo. Tan pronto era día había que saír co gando. A esas horas o estómago pouco admite. De aí que a xente tomara a parva, cuxo contido variaba. Podía ser un trago de augardente mais tamén un café con pan ou unhas galletas molladas. Tras a primeira xeira de traballo a xente volvía á casa para almorzar. Esta dupla comida deixou pegada en moitas casas, onde se diferencia o desaúno, a base de leite, cereais ou alimentos de fariña e froita, do almorzo, que consiste en algo salgado: unha chouriza, un bocadillo de xamón, un pouco de friame… Non é casual que o galego acollera como empréstimo a forma desayuno pois implica, máis que un cambio no horario, un cambio no contido desa comida. Aínda que era tradicional tomar aquelas cuncas enormes de leite con chicoria e boroa esmigallada, o almorzo tradicional era mixto, quizais máis parecido ao que fan nos países de cultura xermánica aínda hoxe en día, en contraste co modelo español (madrileño) que se foi impoñendo, máis livián e baseado no xogo entre leite, café ou cacao e algo de panadaría industrial.

As mañás en Galicia rendían moito. De aí que ás veces a xente aínda comía unha terceira vez antes do xantar. Era o taco ou as dez. Unha peza de froita ou algo de porco, en moitas ocasións.

Nalgúns casos, especialmente nos períodos de tarefas extraordinarias no campo, en Galicia facíanse os chamados almorzos xantareiros, un invento de noso que os americanos puxeron de moda co nome de brunch (mestura entre as palabras breakfast (almorzo) e lunch (xantar)). Nada novo en Manhattan que non tiveramos antes aquí.

Entre o xantar e a cea era habitual a merenda, hoxe restrinxida á infancia e á vellez. A merenda mata non só a fame senón o aburrimento das longas tardes, que en inverno (seguindo o horario solar) se pasan nun morriñento lusco-fusco.

Debaluto

De cando en vez gústame traer aquí algunhas palabras que están a acabarse. Si, as palabras son coma calquera ser vivo. Naceron nalgún momento, medraron e foron gañando e perdendo significados co paso do tempo e chegado un momento, han desaparecer. Hai veces que esa morte non é definitiva porque reviven por calquera causa mais por costume, unha vez que se silencian na lingua falada e xa nin os escritores a usan nos seus libros, marcha e adeus.

Hai pouco sentín na Limia esta fala: “Agora son vello e teño todas as terras ao debaluto”. Quen falaba, en efecto, debía roldar os 80 anos e tiña as bagullas a adornarlle as pálpebras mentres conversaba con outro, máis ou menos dos seus anos, sobre o tópico tempus fugit virxiliano.

O caso é que ao escoitar a expresión ao debaluto inmediatamente a relacionei con outra locución que estou farto de oírlle á miña nai e a toda a miña xínea da Maraña: andar ao debaluque. No caso da miña familia, o debaluque non ten que ver co abandono (con deixar de monte ou á poula) senón con andar de festa rachada. “Mira que olleiras traes! Andas ao debaluque venres e sábado e logo o domingo non tes nin saliva na boca”. É dicir, o debaluque é máis ben un abandono dos bos costumes, un asilvestrarse moral, unha desorde máis dionisíaca que agrícola.

Nos dicionarios de Leandro Carré Alvarellos e de Estraviz aparece a expresión ao debaluto; non así debaluque, polo que a considero unha derivación, común noutras moitas palabras.

Sempre digo que o único remedio para salvarlle a vida a unha palabra é usala. Non hai semana na que eu ou meu irmán ou moitos dos meus primos falemos do debaluque. Se vos presta, recordade que a forma documentada é debaluto e que serve moi ben para definir unha boa xolda abarrabasada.

Ouvir

Un día, ao entrar a traballar pola tarde na redacción d’A Nosa Terra no local de Príncipe, 22, en Vigo, Fernando Carballa, que saía a fumar, paroume en seco. Para quen non o coñeza, Fernando Carballa, compañeiro meu durante máis dunha década, é unha das persoas máis cultas que coñezo amais de lucir elegante con sandalias e pantalón de liño frouxo. “Ouve, ouve”, dixo. “Esta fin de semana escoiteille a unha muller dicir ouvir”. Entusiasmábase. “Para que logo digan que é un invento”.

Eu vivín esa alegría por descubrir unha palabra viva que contaba como morta anos despois, na casa dos meus sogros, en Xinzo da Limia. Foi a tía Rosa a que dixo rindo: “Non me faledes nesta orella que xa non ouvo nada”. Ao primeiro pensei que falaba do verbo haber: “houbo nada” pero xa a seguir contestoulle o tío Antonio: “Ouves, ouves. Ouves aquilo que queres ouvir”. Así, en trinta segundos recibín unha sobredose dun verbo que xa contaba no cemiterio do noso patrimonio léxico.

O caso é que o verbo ouvir está vivo en Galicia. Na Baixa Limia e noutras zonas, moitas delas arraianas con Portugal, úsase acotío. Persoalmente, non a emprego porque na raia da que eu son (Cequeliños) empregar oír, pero ambos os verbos son válidos, correctos e galegos non só na teoría senón na práctica.

A forma estándar de conxugar o verbo ouvir, con todo, difire da que utilizan na Limia. A primeira persoa do presente é ouzo, ao igual que todas as persoas do presente de subxuntivo: ouza, ouzas, ouza, ouzamos, ouzades, ouzan. “Ouzo pezuños de cabalo; é hora de marchar”. “Cando ouzamos a chuvia fóra xa vai ser tarde para apañar a roupa do tendal”.

O caso que vos conto é só un dos moitos que existen con palabras que aparentemente desapareceron da fala viva. Unha das grandezas de Galicia é a súa variedade lingüística, a enorme riqueza léxica que pervive entre os falantes. Claro está que ese patrimonio está en grave perigo. Primeiro porque o abandono do galego está a coincidir co abandono do rural, campo semántico tan amplo e tan importante na configuración do noso idioma. E segundo porque o proceso de castelanización do noso vocabulario está a producirse ao xeito dunha guerra partisana: tal palabra galega substitúese pola castelá en tales comarcas pero permanece noutras, co que conseguir escoitar determinadas palabras daría até para un circuíto de turismo léxico. Deixo a idea para quen a queira: visite tal aldea para sentir, espontánea e xenuína a palabra poula. Mañá iremos a tal outro lugar para desmentir que no galego real haxa quen di leite gordo, terza feira, tomara (co significado de oxalá) ou estupor (na miña casa, estepor).

Déixovos este vídeo que algo fala diso.

As relacións sentimentais en galego

Gran parte do vocabulario que empregamos para definir termos do campo semántico das relacións sexuais ou sentimentais está furado por castelanismos ou castrapismos. É certo que o léxico deste ámbito adoita estar nas bocas das xeracións máis novas e polo tanto é dinámico. Mais iso non debe ser atranco para recordar algunhas formas tradicionais que hoxe están en perigo de extinción.

Cando dúas persoas establecen unha relación sentimental, en galego dicimos que gustan un do outro. “A Aldara deixou o mozo que tiña porque gustaba máis do médico de Folgoso”. A forma gustar de podémola aplicar noutros contextos, claro está. “Gusto máis das uvas ca dos amorodos”.

Hoxe dicimos que cando unha parella está inmersa nunha relación está saíndo. Na tradición galega usouse moito o verbo falar para indicar ese significado. “Ti sabías, Lucha, que a túa filla fala co meu sobriño Chuco?” ou “Eses que ti dis falaron pero agora nin se falan”. Reparade no valor do reflexivo, que axuda a evitar confusión entre os diferentes significados de falar.

A propia relación amorosa chámase namoro. O verbo namorar, amais de definir o nacemento do sentimento do amor tamén se refire ao propio acto de estar coa parella. “Moito tardades, nin que estiverades a namorar”.

O outro día vin no facebook un comentario sobre a foto dunha parella que dicía: “Vaia par de tortoliños”. O paxaro tórtola dise en galego rula ou rola. Non debemos nin adaptar nin traducir xa que rula en galego non serve para definir os namorados senón para dirixirse con cariño á persoa amada. “Miña rula bonita que convertes os meus minutos en amenceres”.

Cando o amor avanza e a parella empeza a convivir, sen voda polo medio, en galego usamos a palabra amigar e o adxectivo amigada/o. “Non casaron, están amigados”.

Amigo/a é unha palabra relativa á persoa amada xa desde a Idade Media. Aínda que nos últimos tempos gañou o significado de persoa coa que se mantén trato de afecto e confianza (bastante xenérico, non si?) permanece no galego vivo a súa acepción de amante. “Non esperou a ficar viúvo para meter a amiga na casa”.

No galego é máis habitual falar de home ca de marido. “Somos home e muller, de portas a dentro e de porta fóra”. Niso, o noso idioma é máis igualitario ca o castelán, que fala de “mujeres” si pero de “maridos”.

 

Lixeiro de cascos

Cando falamos de alguén que é pouco serio no trato sexual ou sentimental, que non garda fidelidade ou que gusta de cambiar de parella sexual, acotío utilizamos a locución “lixeiro/a de cascos”. Esta forma, cada vez máis habitual, á parte de antiga e un pouco resesa, é propia do castelán, completamente allea ao galego.

Esta locución é o antecedente do adxectivo casquivano, tamén un castelanismo evitable, que en feminino ten un significado propio, segundo a RAE: muller que non ten formalidade no seu trato co sexo masculino. Vaia definición! Que quere dicir? Que chega ás tardes ás reunións onde hai homes ou que? A definición, sen tabús, debería ser: muller que ten relacións sexuais con quen lle peta, sen dar explicacións. Este comportamento está moi penado socialmente (incluso neste tempo de suposta liberación sexual feminina) e creou un vocabulario propio que simplemente axuda a perpetuar o preconcepto.

Por ese motivo, ambas expresións, en galego debemos substituílas por formas neutras, que non teñan ningunha connotación de menosprezo. A normativa recomenda palabras tales como tarabelo/a ou toleirán/ana mais considero que incide nese preconcepto. Cando falamos dunha persoa que ten unha vida sexual activa e plural, temos que inferir que “non ten siso ou que non é formal?”

Do meu punto de vista, o galego ten unha expresión descritiva que ben podería empregarse para superar clixés do pasado: quente da virilla. É un modismo moi vivo na fala coloquial e que tanto se lles pode aplicar aos homes coma ás mulleres. Ten loxicamente un ton próximo á retranca mais sempre é preferible relacionar a gana sexual co lúdico que co inestable mentalmente, como teiman as autoridades lingüísticas españolas mais tamén galegas.

Follar

A lingua relativa ao sexo é das máis ricas, en calquera lingua. Nunha tradición cultural dominada pola hipocrisía, o tabú e a culpa, tal foi a historia da Galicia católica nos últimos 600 anos, o pobo buscou o xeito de revirar as palabras, ir creando eufemismos e metáforas para nomear os elementos que participaban nos xogos do erotismo.

Por iso é máis triste que nos últimos tempos se estea a substituír o vocabulario de noso por un simplísimo feixe de palabras, moitas delas españolas.

A máis estendida nos últimos tempos, grazas á televisión, é o verbo follar. En castelán, este verbo tanto significa practicar o coito coma molestar, seguindo a vella tradición de asimilar as palabras do campo semántico do sexo non co pracer senón co incomodo (na mesma liña, o joder castelán e o foder galego).

Follar é unha palabra que hai pouco entrou no dicionario. Suponse que vén de fol (viría significar darlle ao fol, unha imaxe ben acomodada ao ritmo do coito) e até hai unha década, máis ou menos, era un madrileñismo vulgar.

En galego debemos prescindir deste verbo e substituílo por formas propias. A máis común é foder. Mais de tanto usala e por mor de tamén significar crear fastío, acabou por saír un tanto da linguaxe erótica. Aínda así, está presente na sabedoría popular: “Sempre me fodes, nunca me empreñas”, di a cantiga.

Outras palabras axeitadas para definir o acto sexual son fochicar ou trebellar. Na miña familia falamos de pinar (verbo que recolle o Estraviz, xa sabedes, o mellor dicionario en galego polo número de entradas). De pinar proceden os substantivos pinada e pinadela e o adxectivo pinante. Mais coidado coa palabra pinante porque nalgunhas zonas chámanlle así ao xurelo e noutras define algo fermoso ou axeitado. “Esa camisa quédache pinante”. Eu, afeito a oír pinante co significado de home mullereiro ou moi quente da virilla, quedei branco cando lle escoitei estoutra frase á avoa da miña muller na Limia.

Se nos poñemos cultos, podemos usar o verbo copular. Fornicar define só o acto sexual fóra do matrimonio.

Hai tamén maneiras de aludir ao acto sexual mediante perífrases: botar un foguete ou un canivete; deitar auga no muíño, facer as estivadas… Como dicides na vosa zona?

O Tesouro do Léxico Galego e Portugués

Teño unha ampla familia, toda galegofalante. A de sempre vive máis ou menos concentrada nas comarcas do Paradanta e Vigo. A nova, a que tomei da miña muller, Eva, vive entre a Limia (iso de Alta e Baixa é un pouco cacofónico) e Catalunya. Despois de catro décadas fóra seguen a manter o sotaque limiao e un vocabulario que a min se me fai peculiar por ser orixinario doutra comarca.

Cando a Eva falaba de rabisacos, de celamíns ou de carraspiños a min faltábame o tempo para ir aos dicionarios averiguar que significaban esas palabras. Nalgúns casos tiven éxito, noutros aínda sigo na busca. O mesmo me pasou na Maraña e en Cequeliños, onde o cadal de palabras herdadas dos meus avós, aínda que moi diminuído polo paso do tempo, se mantén en ducias de expresións propias da nosa familia, compartidas ás veces coa veciñanza e outras propiamente nacidas da experiencia da casa.

Por exemplo, miñas tías maternas (teño cinco) poden recibir a alguén cun sorpresivo: “Puxécheste ben basilio con dous días que fuches á praia”. Basilio? Para alguén de fóra do contorno inmediato soaralle a chinés. Pois ben, o enigma ten sinxela solución: o meu avó materno, que se chamaba Baltasar, tivo a ocorrencia, nalgún momento entre o 1970 e o 1980 de tomar o cantante Basilio (un panameño cuxo nome completo era Basilio Fergus Alexandre) como metonimia da negritude. O exitoso intérprete de “Cisne cuello negro cisne cuello blanco” pasou a definir co seu nome de pía non unha persoa negra senón alguén que adquire esa cor, ben por broncearse ben por andar na terra ou na borralla. “Andamos teu pai e mais eu basilios de todo cavando nas baleiras”, pódeche saltar miña nai.

O vocabulario popular está considerado coma un tesouro pola filoloxía, pola literatura e –debería– polas autoridades de Galicia, xa que a construción lingüística é un esforzo de séculos que se foi elaborando peza a peza coma quen coloca teselas no mosaico da cultura, orgullosa mostra do que somos diante do mundo. E como interesado nas palabras, na súa orixe e na súa pervivencia, estou encantado coa iniciativa do Tesouro do Léxico Galego e Portugués que se pode consultar aquí. É unha base de datos moi valiosa (aínda que incompleta) que agardo se vaia completando, unha ferramenta máis para aprendermos xa non só que significa unha palabra senón en que lugares está viva.

Para moitos, o galego normalizado é unha especie de morto vivente construído con palabras mortas. É unha visión reducionista. Moitas das palabras que damos por enterradas (porque non as oímos no noso contorno) gozan de boa saúde noutras latitudes. O Tesouro axúdanos un pouco a saber onde.

 

Prenda

Puír a propia lingua é un labor tan continuado coma limpar arañeiras. Hai tantas formas incorrectas que a diario imos aprendendo que palabras que usabamos acotío en realidade non pertencen ao vocabulario propiamente galego.

É o caso de prenda, co significado de parte das que se compón a vestimenta. Aínda que prenda é unha palabra galega, como logo veremos, para esta definición debemos empregar a forma peza de roupa. Como ben explica o lingüista Benigno Fernández, só temos que fixarnos nos falantes de maior idade para decatarnos de que o uso de prenda é recente. Na miña casa ás miñas avoas non lles quedan prendas penduradas á chuvia no estendedeiro senón pezas de roupa.

Prenda si se recolle en galego como aquilo que se dá como garantía do pagamento dun empréstimo. “O rei deixou en prenda parte do seu tesouro en xoias a cambio do cofre de floríns de ouro”. En tempos, prenda tamén servía para definir o obxecto que se entregaba para un duelo. Por extensión, a prenda pode definir unha carga, unha incomodidade, símbolo desa débeda. Hoxe en día xa só se usa como recurso cursi nas desaparecidas cartas de amor: “Envíoche estas liñas, miña querida, que son prenda do moito que te estraño”.

Si pervive unha forma familiar de uso da palabra prenda en varias comarcas como cualificativo cariñoso para persoas queridas. Na miña familia da Limia está moi vivo este adxectivo. “Prendiña, non te movas da cama que vas coller frío”.

Para algúns estudosos, este uso afectivo ten a ver co uso, habitual no portugués actual, de prenda como sinónimo de galano. Curiosamente, no portugués ese significado convive co de prenda como definición dunha persoa malvada. Algo así como o noso “boa peza”.

 

Loxa

A palabra loxa existe en galego. Define o lugar de xuntanza dun grupo francmasón e, por extensión, a propia reunión de masóns. Hoxe a masonaría está rodeada de mitoloxía e correron arroios de tinta sobre as súas actividades mais tradicionalmente en Galicia foi un movemento clandestino e minoritario, polo que a palabra é un cultismo que non saíu da letra escrita.

Loxa tamén define nalgúns lugares un pendello pechado para o gando e tamén un lugar destinado nas casas a despensa ou leñeira.

Esta palabra provén do francés loge (cámara, cuarto) e é posible que entrase no galego xa na Idade Media a través dos fluxos de emigración proveniente das terras francas que fundaron ou ocuparon mosteiros en todo o reino, caso de santa María de Melón, por exemplo.

Loge deu en loxe, palabra feminina que non aparece no dicionario da RAG mais si no Estraviz e no Eladio, entre outros, co significado de “tenda onde se compra as cousas correntes da vida”. Tamén se lle deu este nome ao espazo onde os mariñeiros gardaban redes e apeiros.

Vemos que a palabra loxe, mellor ca loxa, pode ser sinónimo perfecto de tenda. En calquera caso, tenda non é castelanismo e non hai por que evitar o seu uso. A palabra é latina e primeiro definiu unha construción portátil ou efémera (significado que aínda se conserva para a tenda de campaña). Como os primeiros negocios que facían venda ao detalle se colocaban en feiras, estendeuse o uso deste vocablo, xa en tempos medievais. Por exemplo, en Ourense existe unha rúa das Tendas, na que se establecían naqueles séculos negocios tan dispares como a prataría, o tallo dos carniceiros ou a venda de herbas medicinais, aproveitando o movemento de veciños ao redor da catedral.

Loxa está emparentado con lonxa. Lonxa deriva de loge tamén, a través do catalán llonja. Hoxe o galego estándar usa a palabra para definir un establecemento de compra-venda de produtos frescos, especialmente peixe.